Znajomość tematyki dotyczącej planu filmowego jest elementarną wiedzą dla każdego, kto zajmuje się lub zamierza tworzyć materiały wizualne. Już na etapie pisania scenariusza warto myśleć o ujęciach, żeby późniejsza praca przebiegała sprawnie i nie było nieporozumień w komunikacji między członkami zespołu. Warto tworzyć własne bazy planów filmowych, czyli tzw. lokacji. Strada posiada poświęconą temu funkcję.

Definicja

Na plan filmowy trzeba spojrzeć z perspektywy kamery. Jest nim sposób widzenia przez obiektyw filmowanego obiektu w stosunku do tła. W sztuce ekranowej jest najważniejszym i najsilniejszym środkiem wyrazu. Technicznie wynika z odległości rejestrowanego obiektu od kamery i ustawienia ogniskowej obiektywu.

Plany pokazują w filmie ruch, zachodzące zmiany, wpływają na percepcję widza, jego emocje i tworzą klimat prezentowanego obrazu. Stanowią siłę produkcji i potrafią przyczynić sie do jej ponadczasowego wymiaru. Każdy gatunek posiada swoiste wymagania: na pewno film wojenny, operujący scenami batalii, będzie obsługiwany innym planami, niż przykładowo - horror, prezentujący określony zasób scenerii o silnym wpływie emocjonalnym na widza.

Rodzaje planów

I. Plany szerokie (dalekie)

1. Totalny

Ukazuje pełną scenę, dużą przestrzeń, np. krajobraz. Ludzie są niewidoczni, lub pojawia się ich odległy zarys. Tego typu ujęcie pozwala określić czas i miejsce akcji. Często pojawia się w zakończeniu filmu oraz pomiędzy scenami.

2. Ogólny

Nadal pokazuje otoczenie, ale bohaterowie są już widoczni i rozpoznawalni. Jednocześnie widać kontekst: miejsce ich pobytu, związek
z nim. Pojawia się wiele szczegółów, dlatego też nie należy tego typu planami epatować w naszej produkcji filmowej.

II. Plany średnie

1. Pełny

Ukazuje całą postać bohatera, ale np. ze względu na słabo widoczną twarz, jego emocje można odczytać jedynie z mowy ciała. Plan służy jako przejście od ogólnej perspektywy do zbliżenia na postać.

2. Amerykański

Kamera coraz bardziej przybliża osobę. W tym wypadku jest ona filmowana od poziomu powyżej kolan lub od bioder. Jest podstawowym planem – również tak postrzegamy ludzi, z którymi wchodzimy w interakcje w realnym życiu. Pozwala pokazać mimikę, emocje, wzajemne nastawienie postaci.

III. Plany bliskie

1. Półpełny

Aktor filmowany jest od pasa w górę. Widać dobrze wyraz twarzy, oczu i mowę ciała. Ten rodzaj ujęcia równoważy bohatera i jego najbliższe otoczenie, również inne postacie znajdujące się w pobliżu.

2. Półzbliżenie

Osoba kadrowana jest od połowy wysokości klatki piersiowej. Tło nadal jest widoczne, ale ze względu na skupienie ogniskowej na bohaterze ulega pewnemu rozmyciu. Kluczowy staje się aktor, jego mimika, umiejętności sceniczne. Gesty w tym ujęciu nie są dobrze widoczne, dlatego powinny być ograniczone.

3. Zbliżenie

Kamera kadruje coraz bardziej – widoczna jest tylko twarz. Tło staje się zamazane. Liczy się spojrzenie, wyraz emocji. Tego typu plan stosuje się również w ujęciu na istotne dla filmu przedmioty.

4. Detal

Dotyczy zarówno części ciała, jak i przedmiotów. Scena może zawierać wyraźne ujęcie, np. oka, ust lub pistoletu, telefonu, może też ukazywać element w rozmazaniu, np. notatnik na biurku. W taki sposób budowane jest napięcie u widza, pokazywana istotna wartość danego elementu dla fabuły.

5. Detal makro

Największe zbliżenie, będące najsilniej wpływającym na odbiór filmu. Może to być ujęcie na wgląd mikroskopowy, czy procesor
w komputerze, czyli obraz, który nie jest znany widzom na co dzień. Ze względu na dramaturgię, musi być używany
w umiejętny sposób i niezbyt często, gdyż w przeciwnym razie wprowadzi chaos do filmowej opowieści.

Lokacje

Jak widać, plan filmowy jest kluczowym elementem realizacji wizualnej. Sytuuje akcję we właściwym miejscu, buduje emocje widza, określa stan, w jakim znajdują się bohaterowie. Jego umiejętne wykorzystanie, na które składa się właściwy dobór scenerii dostępnej w zgodzie z harmonogramem, jest kluczowe dla powodzenia filmu. Dlatego warto zadbać o bazę lokacji, by poszukiwanie właściwego krajobrazu, miejsca lub wnętrza nie odbiło się negatywnie na harmonogramie i przez to – na budżecie realizacji. Strada daje możliwość tworzenia tego typu katalogu lokacji - z informacją o ich statusie i cenach.