Świat opowieści, w którym dzieje się akcja filmu, tak naprawdę jest jego kolejnym bohaterem. Kreuje klimat obrazu, wpływa na temat oraz postaci protagonisty, antagonisty i innych bohaterów. Jak stworzyć atmosferę w scenariuszu, by magia dużego ekranu przyciągnęła uwagę widza? O tym piszemy w kolejnym odcinku naszej serii poświęconej scenopisarstwu.

Błędem jest częste przeświadczenie scenarzystów, że świat fabuły można przedstawić np. w dialogach, będących źródłem wiedzy o stanie emocjonalnym postaci. Wielki ekran jest idealnym narzędziem do kreowania krainy obrazu i dźwięku, która odegra istotną rolę w produkcji. Wystarczy pomyśleć, jak na odbiorze straciłby film „Wilk z Wall Street”, gdyby jego akcja rozgrywała się na farmie lub w ciemnych zaułkach Bronxu. Nieadekwatność miejsca, tła do tematyki, akcji budziłaby dysonans i tłamsiła wyraz artystyczny obrazu.
W celu uniknięcia błędów, trzeba zrozumieć:

Pragnienia widza

A tymi są albo oczekiwanie, że znany świat zostanie przedstawiony w zaskakujący sposób, albo powstanie zupełnie nowa, magiczna kraina, która wciągnie obserwatora w opowieść. Czasem zdarza się, że twórcy nadają tytuł, który już niesie informację o miejscu akcji,
np. „Titanic” lub „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie”. Trzeba zauważyć, że świat wpływa na fabułę, ale też jest źródłem konfliktów – również moralnych – bohaterów. W „Titanicu” rozgrywa się walka o życie, ale także uczucie. Miejsce będące źródłem zagrożenia wpływa na wybory bohaterów, ich zachowanie.

W taki sposób powstaje nierozerwalny duet:

Bohater i świat opowieści

Otoczenie wpływa na główną postać, stając się źródłem jej problemów i dylematów. W „Adwokacie Diabła” prawnik z Południa przeprowadza się z żoną do Nowego Jorku. Korporacyjne środowisko ludzi żyjących w modnych apartamentach wpływa na kobietę, doprowadzając ją do szaleństwa. W „Pretty Woman” prostytutka trafia do krainy bogatych w Beverly Hills. Luksus tła pokazuje jej – z jednej strony – naiwność, z drugiej – prostotę, które stoją w kontrze do wyrafinowanego i zepsutego świata blichtru.

W taki sposób kreowany jest kolejny istotny element scenariusza:

Kontrast

Jest on podstawą sztuki. Stanowi intensywny bodziec, który wyrywa widza z pasma wielu doznań stępiających zmysły. Wystarczy przywołać nudę beztroskiej sceny plażowej skontrastowanej z atakiem rekina w filmie „Szczęki”. Impuls zmienia temperaturę akcji. Na tej samej zasadzie oparty jest horror „Midsommar. W biały dzień”. Jasność i krystaliczna czystość przesilenia letniego na dalekiej Północy skontrastowane są z nagłymi scenami krwawego obrzędu. Niepokój widza wzbudza sielankowy obraz i spokój dokonujących rytuałów zestawione z bestialstwem i naganną oceną moralną zachowań mieszkańców Skandynawii.

Przywołany przykład posiada ważną cechę:

Wiarygodność

Stawia ona przed scenarzystą istotne zadanie: przeprowadzenie badań. Poznać należy dokładnie miejsce akcji, ludzi, czasy, kulturę, technikę. Liczy się nawet dźwięk wydawany przez silnik samochodu w danej dekadzie. Potrzebne jest pełne zrozumienie ludzkich zachowań, całego kontekstu miejsca i czasu, w których osadzona będzie akcja filmu. Nie wystarczy skorzystanie z innych produkcji, czy książek. Wymogiem jest własne badanie i analiza, przeniesienie wyników i obserwacji na scenariusz. Bez tych działań film zakończy się dosłownie katastrofą. Będzie nieautentyczny, kiczowaty, rozczarowujący.

Pogłębione badania pozwolą uniknąć nacechowania treści stereotypami i we właściwy sposób zostanie wykreowana istotna dla obrazu:

Interakcja bohatera z otoczeniem

Nośnikiem informacji o sytuacji bohaterów są wskazówki sceniczne. Używać ich należy rozsądnie – nie mogą przytłoczyć scenariusza. Każdy opis musi przekazywać informację na temat akcji i charakterystyki postaci. W „Titanicu” rolę odgrywają wnętrza luksusowego liniowca. Scenariusz musiał zawierać informacje o oddziaływaniu otoczenia na zachowanie bohaterów. Luksusowy główny pokład wpływał na dystyngowane maniery i skłaniał bohaterów do gry pozorów. Najtańsze, najniższe poziomy statku odzierały postaci
z wysublimowanego zachowania na rzecz spontanicznej zabawy i tygla gorących uczuć.

Scenariusz powinien przekazać wszystkie te informacje w sposób zwięzły i wyczerpujący. Precyzyjnie opisać:

Otoczenie i sposób jego prezentacji

Przedstawienie środowiska, w którym znajduje się bohater bardzo wiele mówi o nim samym. Wystarczy przywołać takie dwa przykłady, pokazujące odmienny sposób prezentacji głównej postaci:

I.

WNĘTRZE. POKÓJ MARKA – NOC Anna wchodzi do pokoju Marka. ANNA (zirytowanym tonem) Ale masz bałagan. Te sterty przewodów, stare monitory, kurzu na tym wszystkim tyle. Jakieś myszki, klawiatury, elektronika. Wiesz, że nie znoszę bałaganu. Tak, jak moja matka. A ona przyjeżdża już jutro. Zamiast siedzieć po nocach nad tymi głupotami w komputerze, posprzątałbyś. Żebym znowu nie miała wstydu.

II.

WNĘTRZE. POKÓJ MARKA – NOC Anna wchodzi do pokoju Marka. Marek siedzi przy biurku. Stoją na nim dwa duże monitory. Na półkach do sufitu stoją stare ekrany, jednostki centralne. Pod biurkiem kłębią się kable. Migoczą lampki kontrolne, szumi klimatyzacja, piskliwy dźwięk wydaje serwer. ANNA (zirytowanym tonem) Posprzątaj, bardzo proszę. Nie siedź w nocy tyle. Jutro przyjeżdża moja matka, chciałabym, żeby był porządek. Poświęć nam jutro odrobinę czasu.

W pierwszym przykładzie opis zajęcia Marka – informatyki – wprowadzony jest w sposób nienaturalny do dialogu. W drugim przykładzie wskazówki sceniczne dotyczące wnętrza pozwalają odczytać widzowi informację o zajęciu Marka, a wypowiedź Anny staje się konkretna i bardziej wiarygodna.

Świat opowieści jest kluczowym elementem filmowej kreacji. Odgrywa ważną rolę nawet w krótkich produkcjach reklamowych. Zachęcamy scenarzystów do pracy nad jego kreacją. Oferując funkcje Strady przekazujemy narzędzia do sprawnego zarządzania twórczą pracą, która w zespole aktorów, producenta i składającego zamówienie pozwoli na wymianę pomysłów i kreatywne stworzenie wciągającego widza miejsca akcji.