Scenariusz – i gatunek filmowy. Z jednej strony realny materiał, z drugiej – wątpliwość: czy istnieje w ogóle w kinematografii coś takiego, jak kategoryzacja? Na potrzeby określenia preferencji np. podczas dokonywania wyboru w usłudze VoD – jest ona przydatna. Scenariusz powinien zachowywać pewien styl, charakterystyczny dla horroru, komedii, czy dokumentu.
Granice są jednak płynne.

Co stanowi o wielkości danego filmu? Wychodzenie poza ramy. Z drugiej strony – w obrazie musi pojawić się pewien akcent, wydźwięk, który określi jego formę i przynależność gatunkową.

Scenariusz: spójność

Jednolitość przedstawianego świata jest bardzo istotna, ponieważ czyni go prawdopodobnym do zaistnienia, autentycznym. Widz nie poczuje się oszukanym ani zdezorientowanym, kiedy w filmie wojennym będzie obserwować narastającą grozę i sceny militarystyczne. Nawet wpleciony wątek romansu z jego ciepłym ujęciem nie zburzy spójności przekazu tego typu ekranizacji. Dlatego spójność jest podstawą budowy dobrego filmu.

Emocje

Gatunek związany jest z przeżyciami, których dostarcza nam opowieść. Komedia daje radość, musical – zabawę, horror – grozę, a film szpiegowski – napięcie. I tak naprawdę, to emocje wzbudzane przez fabułę są podstawą klasyfikacji danego filmu.

Spójrzmy na charakterystykę z perspektywy wzbudzanych wrażeń:

Odwaga

→ Film akcji (przygodowy)

→ Wojenny

→ Western

→ Historyczny

→ Science fiction

Wydaje się, że jest to jedna z najbardziej pożądanych cech: na ekranie i w życiu. Chcemy być odważni i obserwować cudze bohaterstwo. Najpopularniejszym gatunkiem jest wymieniony jako pierwszy: kino akcji. Ten typ zawsze wiąże się z zagrożeniem życia, potęgą śmierci
i zwycięstwem nad wydawałoby się - nieuniknionym. Antagonista uosabia kres życia. Stawka w scenariuszu musi być większa, niż egzystencja. Film lubi pokazywać zagrożenie nie tylko ciała, ale także duszy. Zniewolenie psychiki dominuje w kinie amerykańskim.

Świat opowieści musi odzwierciedlać zagrożenie, stawać się jego tłem. Wzorem może być „Titanic” Jamesa Camerona. Historyczny statek jest areną fizycznego zagrożenia, ale też zniewolenia społecznego (klasowego), z którym walczą główni bohaterowie.

Strach

→ Horror

Po przeciwnej stronie odwagi jest lęk. Filmy odwołujące się do grozy są prawie tak samo popularne, jak te będące opowieścią
o odwadze. Świat kreowany w nich jest nieznany. Jego kształt wydobywa z widza poczucie słabości, niepewności. Odwołuje się do najciemniejszych zakamarków duszy. Scenariusz powinien budować oprawę dla krainy antagonisty. Protagonista jest obcy – tak samo, jak obserwator. Nawet, jeżeli otoczenie wydaje się nam znane, np. plaża, pobliskie fale oceanu, to tak naprawdę zło czai się tuż tuż, w toni – jak np. w filmie „Szczęki”.

Pragnienie wiedzy

→ Kryminał

→ Thriller

→ Thriller polityczny

Protagonista zazwyczaj jest policjantem, śledczym, prywatny detektywem. Razem z widzem poszukuje prawdy. Droga wiodąca do niej buduje emocje i jest osadzona w filmowej rzeczywistości rozbitej na cząstki łamigłówki. Układanie faktów w całość budzi napięcie: odbiorca może wiedzieć więcej, niż protagonista lub poznawać kolejne elementy historii razem z głównym bohaterem. Antagonista gdzieś jest, ale nie bezpośrednio – może brać udział w filmie za pośrednictwem swoich działań, wpływu, by dopiero w finale stanąć twarzą w twarz z protagonistą.

Śmiech

→ Komedia sytuacyjna

→ Farsa

→ Komedia romantyczna

Dużym błędem w budowaniu scenariusza w filmach mających wywołać radość, jest opieranie się o dowcipy. One są krótkimi scenkami,
a komedia ma być pełną opowieścią wzbudzającą wesołość. Tę uzyskuje się poprzez zestawianie przeciwieństw.

Zadaniem scenarzysty jest usytuowanie bohaterów w absurdalnym świecie. Ta niedorzeczność znowu – musi być spójna. Elementy powagi lub sytuacji znanych nam z życia zaburzą odbiór, budząc pewien dysonans. Drugim sposobem jest zbudowanie naturalnego otoczenia i wstawienie do niego postaci zachowujących się nienaturalnie, bezsensownie. W każdym przypadku działa zestawienie
na zasadzie kontrastu.

Miłość

→ Romans

→ Melodramat

Uczucie bliskości i związane z nim cierpienia, również na drodze poszukiwań drugiego człowieka są jednymi z najsilniejszych emocji. Kwestie miłosne mogą pojawiać się w innych gatunkach, jednak tam schodzą na dalszy plan lub – co najwyżej – są drugim wątkiem obok głównego. Zazwyczaj nie są one eksponowane w horrorach i thrillerach, przybierając wysublimowaną postać. Dobrym przykładem może być serial „Z archiwum X”, ukazujący w sposób odległy i delikatny emocje między głównymi bohaterami.

W romansie pożądanie jest na pierwszym planie. W melodramacie – tęsknota. Świat bohaterów zazwyczaj jest konstruowany w dwojaki sposób: dobro walczy ze złem i zwycięża, doprowadzając kochanków do połączenia lub: historia kończy się tragicznie, ale w wyniku chaosu wywołanego innymi okolicznościami, niż wzajemne dążenie do zjednania.

Do zbudowania dobrej historii miłosnej potrzebne jest zgłębienie i przedstawienie w scenariuszu przede wszystkim emocji: potrzeby kochania, obrony słabszej osoby. Pożądanie fizyczne powinno być drugoplanowe.

W tej krótkiej charakterystyce przedstawiliśmy zarys budowania emocji skłaniających odbiorców do klasyfikowania filmów. Trzeba jednak pamiętać, że najważniejsza jest historia – to od niej należy wyjść, budując spójny świat. Następstwem takiego działania jest wyłonienie się cech charakterystycznych, przyporządkowujących daną ekranizację do konkretnego gatunku. Scenariusz w narzuconej konwencji jest bardzo trudno napisać i często powstaje na jego podstawie przeciętny film.